De uitdaging van bevroren water
De ijsvogel (Alcedo atthis) is een spectaculaire verschijning, bekend om zijn flitsende blauwe en oranje kleuren. Echter, ondanks de naam, is de winter een periode van extreme stress voor deze vogel. Zijn dieet bestaat vrijwel uitsluitend uit kleine visjes, en deze zijn enkel bereikbaar als het water open is. Zodra meren, vijvers en langzaam stromende rivieren bevriezen, wordt de jacht onmogelijk. Dit is het grootste obstakel voor de ijsvogel tijdens de koudste maanden in onze regio’s.
Strategieën om aan voedsel te komen
Wanneer hun gebruikelijke jachtgronden dichtvriezen, moeten ijsvogels snel reageren. Ze zijn genoodzaakt om grote afstanden af te leggen, soms tientallen kilometers, om open water te vinden. Deze migratie is vaak een kwestie van leven of dood, aangezien ze elke dag 60 tot 70 procent van hun eigen lichaamsgewicht aan voedsel moeten consumeren om hun snelle metabolisme gaande te houden.
Het zoeken naar snelstromende plekken
De voorkeur gaat uit naar plekken waar waterbeweging ijsvorming tegengaat. Denk hierbij aan snelle beken, bronnen, of stukken water stroomafwaarts van stuwen of waterkrachtcentrales. In stedelijke gebieden kunnen ze ook gevonden worden bij riooluitlaten waar het water warmer is. Het zijn vaak individuele, ervaren vogels die erin slagen deze cruciale locaties tijdig te vinden en te verdedigen tegen andere ijsvogels.
Efficiëntie in de kou
Om energie te sparen, zal de ijsvogel in de winter meer tijd besteden aan posten op een tak boven het water en minder aan patrouillevluchten. Elke duik moet raak zijn. De vogel heeft een dikke laag isolerende veren en kan rillen om warmte te genereren, maar dit kost veel energie. Daarom is een constante aanvoer van kleine visjes, larven en waterinsecten absoluut noodzakelijk. Door de kortere daglengte hebben ze ook minder uren beschikbaar om die essentiële dagelijkse voedselhoeveelheid binnen te krijgen.
Populatiebeheer door de winter
De intensiteit van de winter heeft een directe impact op de populatie ijsvogels. Een zachte winter stelt hen in staat om te overleven en in het voorjaar te beginnen met broeden. Echter, bij strenge vorstperiodes van langer dan tien dagen daalt het aantal ijsvogels drastisch, soms wel met 90 procent in de zwaarst getroffen gebieden. Dit natuurlijke mechanisme zorgt ervoor dat de populatie zichzelf reguleert in verhouding tot de beschikbare natuurlijke bronnen. Hoewel de sterftecijfers hoog kunnen zijn, heeft de ijsvogel een hoog reproductiepotentieel, waardoor de soort zich snel kan herstellen zodra de weersomstandigheden verbeteren.
