De lente roept: de jaarlijkse trek en de urgentie
Elk voorjaar, wanneer de temperatuur stijgt en de nachten vochtig zijn, ontwaken duizenden gewone padden (Bufo bufo) uit hun winterslaap. Ze hebben maar één doel: terugkeren naar het water waar ze zelf geboren zijn om zich voort te planten. Deze massale migratie brengt hen vaak in gevaar, vooral bij het oversteken van wegen, maar het levert ook een van de meest bizarre schouwspelen van de Nederlandse en Belgische natuur op: de zogenaamde 'padden trein'.
Wat is de amplexus trein precies?
Wanneer we padden observeren op weg naar hun voortplantingswater, zien we soms niet één, maar meerdere amfibieën op elkaar gestapeld. Het lijkt alsof een kleine pad 'meerijdt' op een grotere. Dit fenomeen staat bekend als de 'amplexus trein' of ‘paarklompen’. Het is het directe gevolg van de hevige concurrentie tussen mannetjes om een vrouwtje te bemachtigen.
Het gevecht om een partner
In de paddenwereld is de geslachtsverhouding vaak sterk onevenwichtig. Er zijn doorgaans veel meer mannetjes dan vrouwtjes die tegelijkertijd aankomen bij de poel. Mannetjes zijn, eenmaal volwassen, over het algemeen kleiner dan de vrouwtjes en zijn uitermate gemotiveerd om een partner te vinden. Wanneer een vrouwtje in de buurt komt, springen mannetjes onmiddellijk op haar rug, dit wordt amplexus genoemd. Dit is de typische omarming die nodig is voor de externe bevruchting.
Door de grote druk en het hoge aantal mannetjes, kan het gebeuren dat meerdere mannetjes tegelijkertijd proberen een vrouwtje te omarmen. Ze vormen dan een klonterige stapel, soms wel bestaande uit drie, vier of zelfs meer padden. De onderliggende pad is bijna altijd het vrouwtje, dat de last van al deze extra 'passagiers' moet dragen. De mannetjes zijn zo gefocust op hun primaire taak dat ze soms zelfs andere mannetjes vastgrijpen in een poging om een plekje dichter bij het vrouwtje te veroveren, wat leidt tot verwarring en de vorming van de trein.
Hoe herkennen padden elkaar?
Je zou verwachten dat mannetjes gemakkelijk een vrouwtje kunnen onderscheiden. Echter, hun primaire geslachtsherkenning is tactiel. Zodra een mannetje iets van de juiste grootte omarmt, knijpt hij. Als de omarmde pad vervolgens een typisch protestgeluid (een ‘release call’) maakt, weet het mannetje dat hij een rivaal heeft vastgegrepen en laat hij los. Vrouwtjes maken dit geluid niet. Maar in de chaos en urgentie van de massale trek, en bij lagere temperaturen, kan deze herkenning misgaan of te lang duren, waardoor mannetjes andere mannetjes of zelfs geheel andere objecten tijdelijk omklemmen.
Zware tol voor het vrouwtje
De amplexus trein is een uitputtende beproeving voor het vrouwtje. De extra gewichten en de constante druk kunnen haar bewegingsvrijheid ernstig beperken. Soms worden de klompen zo groot en zwaar dat het vrouwtje niet meer kan zwemmen of zelfs verdrinkt onder het gewicht van haar vele aanbidders. Hoewel dit wreed klinkt, is het een harde, maar noodzakelijke, manifestatie van de natuurlijke selectie. De meest robuuste en gezonde vrouwtjes slagen erin om de poel te bereiken en hun eieren te leggen, wat de sterkste genen garandeert voor de volgende generatie. Het observeren van deze 'treinen' is een indrukwekkend bewijs van de immense drijfveer van de natuur tot voortplanting.
