Waarom verliezen bomen hun bladeren
In de herfst lijkt het alsof bomen sterven, maar het tegenovergestelde is waar. Het verliezen van bladeren is een slimme overlevingsstrategie. Loofbomen reageren op kortere dagen en dalende temperaturen. Via hun bladeren merken ze dat er minder zonlicht beschikbaar is en dat de kans op vorst toeneemt.
Bladeren verdampen veel water. In de winter is de bodem vaak koud of bevroren, waardoor bomen moeilijk water kunnen opnemen. Door de bladeren af te stoten, verkleinen bomen hun oppervlak waarlangs ze water verliezen. Zo voorkomen ze dat ze uitdrogen tijdens koude, droge perioden.
Ook speelt vorstschade een rol. Dunne, kwetsbare bladeren zouden bij lage temperaturen snel beschadigd raken. Takken en stam zijn veel beter bestand tegen kou. Door bladeren los te laten, beschermt de boom zichzelf tegen bevriezing van het weefsel.
Hoe weet een boom dat het tijd is om bladeren los te laten
Bomen gebruiken vooral daglengte als signaal. Zodra de dagen korter worden, sturen hormonen in de boom het signaal om zich voor te bereiden op rust. De bladsteel krijgt minder voedingsstoffen en er vormt zich een soort kurklaagje tussen blad en tak. Dit laagje onderbreekt de sapstroom.
Daardoor breekt het blad uiteindelijk gemakkelijk af bij wind of regen. Wat je op de grond ziet liggen, is dus het eindresultaat van een langzaam en gecontroleerd proces. Tegelijkertijd wordt het bladgroen afgebroken en teruggehaald naar de takken en stam. Daarom kleuren bladeren eerst geel, oranje of rood voordat ze vallen.
Welke bomen verliezen hun bladeren niet
Niet alle bomen worden kaal in de winter. Groenblijvende of wintergroene soorten houden een groot deel van hun bladeren of naalden het hele jaar door. Naaldbomen zoals spar, den en zilverspar zijn bekende voorbeelden. Hun naalden zijn klein, dik en bedekt met een waslaagje, waardoor ze minder water verdampen en beter tegen kou kunnen.
Toch verliezen ook naaldbomen naalden, maar veel geleidelijker en vaak pas na enkele jaren. Daardoor valt het minder op dan bij loofbomen, die al hun bladeren in één seizoen laten vallen.
Wintergroene loofbomen
Er bestaan ook loofbomen en struiken die groen blijven in de winter. Bekende voorbeelden zijn hulst, buxus en taxus. Hun bladeren zijn leerachtig en stevig, soms met een glanzend oppervlak. Deze bouw zorgt ervoor dat ze minder gevoelig zijn voor uitdroging en vorstschade.
In tuinen en parken worden wintergroene soorten vaak gebruikt als haag of achtergrondbeplanting. Zo blijft er ook in de winter structuur en kleur zichtbaar, terwijl bladverliezende bomen zorgen voor variatie in de seizoenen.
Wat gebeurt er met gevallen bladeren in de natuur
Een bos vol gevallen bladeren is geen rommel, maar een belangrijk onderdeel van het ecosysteem. De bladeren vormen een isolerende laag op de bodem, die wortels, zaden en kleine dieren beschermt tegen kou. Tegelijkertijd worden ze langzaam afgebroken door schimmels, insecten en bodemdieren.
De voedingsstoffen in de bladeren keren zo terug in de bodem en worden opnieuw opgenomen door planten en bomen. Op die manier vormt de jaarlijkse bladval een natuurlijke kringloop. In je eigen tuin kun je dit proces nabootsen door bladeren onder struiken te laten liggen of te gebruiken als mulchlaag.
