Waarom sommige bomen hun bladeren verliezen
In de herfst kleuren de bossen in België en Nederland prachtig geel, rood en bruin. Veel bomen verliezen dan hun bladeren, terwijl andere het hele jaar groen blijven. Dat verschil heeft alles te maken met hoe bomen zich aanpassen aan kou, droogte en gebrek aan licht.
Bescherming tegen kou en uitdroging
Loofbomen zoals eik, berk en beuk laten hun bladeren vallen om zichzelf te beschermen. In de winter is er minder licht en is de verdamping lager, maar water opnemen via de wortels wordt juist moeilijker door koude of bevroren grond. Bladeren verliezen continu water via kleine huidmondjes. Door het blad af te stoten, vermindert de boom het risico op uitdroging.
Daarnaast kunnen bladeren door sneeuw en ijzel erg zwaar worden. Zonder bladeren breken takken minder snel af. De boom gaat als het ware in een soort winterslaap en vertraagt zijn levensprocessen om energie te besparen.
Hoe een boom zich voorbereidt op de herfst
Ruim voor het laatste blad valt, is de boom al bezig met voorbereiding. Voedingsstoffen worden uit het blad teruggetrokken naar stam en wortels, waar ze worden opgeslagen. Het groene chlorofyl wordt afgebroken, waardoor gele en rode kleurstoffen zichtbaar worden. Ondertussen vormt de boom een kurklaagje bij de bladsteel, zodat het blad makkelijk loslaat zodra wind en regen toenemen.
Waarom naaldbomen groen blijven
Naaldbomen zoals den, spar en lariks hebben een andere strategie ontwikkeld. Zij behouden meestal hun naalden, zelfs in koude winters. De naalden zijn aangepast om weinig water te verliezen en beter bestand te zijn tegen vrieskou en wind.
De speciale vorm van naalden
Naalden hebben een kleine oppervlakte en een dikke, wasachtige buitenlaag. Hierdoor verdampt er veel minder water dan bij brede bladeren van loofbomen. De huidmondjes liggen vaak dieper verzonken, waardoor ze minder last hebben van droge, koude lucht. Dankzij deze aanpassingen kunnen naaldbomen blijven doorfotosynthetiseren op zonnige winterdagen, hoe kort de dag ook is.
Toch zijn er uitzonderingen. De lariks is een naaldboom die zijn naalden wél verliest in de herfst. Daarmee combineert hij eigenschappen van loofbomen en naaldbomen: naaldachtige bladeren in de zomer, kale takken in de winter.
Altijdgroene loofbomen in onze omgeving
Niet alleen naaldbomen blijven groen. Ook sommige loofbomen zijn groenblijvend, zoals hulst, laurierkers en buxus. Hun bladeren zijn dikker, leerachtig en vaak glanzend, met een beschermende waslaag. Deze soorten komen van nature vaker voor in zachtere klimaten, maar worden in tuinen en parken ook hier veel aangeplant.
Voordeel van altijd groen blijven
Altijdgroene bomen kunnen het hele jaar door licht benutten. Wanneer er in herfst en winter weinig concurrentie is van andere planten, kunnen zij toch blijven groeien of in elk geval energie opbouwen. Het nadeel is dat ze meer risico lopen bij extreme vorst of lange droge periodes, omdat ze nooit volledig “uit” staan zoals bladverliezende bomen.
Het verschil tussen kale winterbomen en donkergroene naald- en bladhoudende bomen vertelt dus een verhaal van slimme aanpassingen. Tijdens een wandeling door het bos zie je meteen welke strategie elke soort heeft gekozen om de seizoenen te doorstaan.
