Waarom bomen hun bladeren verliezen
Wanneer de dagen korter worden en de temperatuur daalt, kleuren veel bomen geel, oranje en rood om daarna hun bladeren los te laten. Dit kleurrijke schouwspel lijkt misschien puur decoratief, maar er schuilt een doordachte overlevingsstrategie achter. Bladverlies in de herfst helpt bomen om de winter veilig door te komen en energie te besparen.
De rol van licht en temperatuur
De belangrijkste prikkel voor een boom om zijn bladeren te verliezen is de verandering in daglengte. Minder zonlicht betekent dat de fotosynthese minder efficiënt wordt. De boom krijgt dus minder energie binnen via zijn bladeren. Tegelijk dalen de temperaturen, waardoor water opnemen moeilijker wordt en de kans op vorstschade stijgt.
Hormonen die het signaal geven
In reactie op kortere dagen en lagere temperaturen verandert de hormoonbalans in de boom. Het gehalte aan groeihormonen neemt af, terwijl andere stoffen juist toenemen en het afsterven van bladeren in gang zetten. Deze hormonale veranderingen sturen het hele proces aan, van verkleuring tot loslaten.
Wat er in het blad gebeurt
Bladeren zijn tijdens het groeiseizoen groene energiecentrales. In de herfst begint de boom deze kostbare onderdelen zorgvuldig te ontmantelen. Het groene pigment chlorofyl wordt afgebroken en voedingsstoffen zoals stikstof en magnesium worden teruggetrokken in takken en stam. Zo spaart de boom waardevolle bouwstoffen voor het volgende groeiseizoen.
De herfstkleuren verklaard
Wanneer het chlorofyl verdwijnt, komen andere pigmenten tevoorschijn. Gele en oranje tinten zijn het werk van carotenoïden, die al die tijd onzichtbaar waren onder de groene laag. Roodachtige kleuren ontstaan door anthocyanen, pigmenten die in de herfst speciaal worden aangemaakt. Mogelijk beschermen ze de resterende bladweefsels nog even tegen fel licht, zodat de boom meer voedingsstoffen kan terugwinnen voordat het blad loslaat.
Hoe een blad uiteindelijk loslaat
Het echte loslaten gebeurt in een speciale laag aan de basis van het bladsteeltje, de zogenaamde kurklaag. Cellen in deze zone beginnen af te sterven en vormen een soort breuklijn. Tegelijk ontstaat er een beschermende laag die voorkomt dat er na het vallen van het blad open wonden overblijven waar ziekteverwekkers of vorst gemakkelijk kunnen binnendringen.
Voordelen voor de boom
Zonder bladeren heeft een boom in de winter veel minder last van waterverlies en windbelasting. Een kale kroon vangt minder wind en loopt dus minder kans op takbreuk bij storm. Ook vermindert het risico dat zware, natte sneeuw zich ophoopt op de takken. Bladverlies is dus een natuurlijke manier om schade te beperken en energie te sparen op momenten dat groeien toch nauwelijks mogelijk is.
Wat bladval betekent voor de natuur
De bladeren die op de grond vallen, vormen een waardevolle voedingsbron voor bodemleven. Insecten, schimmels en bacteriën breken het materiaal langzaam af. Zo worden de voedingsstoffen weer vrijgegeven aan de bodem en kunnen planten, waaronder de boom zelf, ze in de lente opnieuw gebruiken. Bladval is daarmee een belangrijk onderdeel van de kringloop in het bos en in de tuin.
