Veranderende herfst in de stad
Wie goed oplet, merkt dat bomen in straten en parken vaak eerder verkleuren en hun bladeren verliezen dan bomen in een natuurlijk bos. Dat lijkt misschien vreemd, want steden zijn meestal een paar graden warmer dan hun omgeving. Toch spelen er meerdere factoren mee die ervoor zorgen dat stadsbomen een andere herfst beleven dan hun soortgenoten in een natuurlijk habitat.
Stress als stille aanjager van vroege bladval
Eén van de belangrijkste redenen voor vroege bladval in de stad is stress. Bomen zijn levende organismen die reageren op hun omgeving. In stedelijke gebieden hebben ze te maken met verharding, luchtvervuiling, beperkte wortelruimte en vaak ook mechanische schade door verkeer of snoeiwerk. Die combinatie verzwakt de boom langzaam.
Wanneer een boom zich onder druk voelt staan, probeert hij zijn energie zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Bladeren krijgen dan een lagere prioriteit. Door vroeger blad te laten vallen, vermindert de boom het oppervlak waarlangs water verdampt en bespaart hij energie die anders naar onderhoud van het blad zou gaan. Zo lijkt vroege herfst soms op een verdedigingsstrategie.
Watertekort onder het asfalt
Beperkte wortelruimte
In een bos kunnen wortels zich vrij verspreiden in alle richtingen. In de stad botsen ze al snel op funderingen, riolering, kabels en leidingen. De wortelzone is vaak klein en ondiep. Dat betekent minder toegang tot water en voedingsstoffen, zeker in droge periodes.
Bij langdurige droogte kan een stadsboom veel sneller in de problemen komen dan een bosboom. Om uitdroging te voorkomen, sluit de boom zijn huidmondjes, verlaagt hij zijn groei en laat hij soms versneld bladeren vallen. Wat wij zien als een mooie gouden herfst kan voor de boom een noodmaatregel zijn.
Afvoer van regenwater
In natuurlijke bodems zakt regenwater langzaam in en blijft het beschikbaar voor planten. In de stad stroomt regen via daken en straten snel naar de riolering. Daardoor profiteren stadsbomen minder van korte buien. Tijdens een droge nazomer of herfst raakt de bodem rond de wortels dan sneller uitgeput, wat het signaal voor vroege bladval nog versterkt.
Licht, warmte en kunstmatige verlichting
Niet alleen water, maar ook licht en temperatuur beïnvloeden het moment van bladval. In bossen is het microklimaat relatief stabiel. In steden zorgen gebouwen, steen en glas voor sterke temperatuurschommelingen. Overdag warmt alles snel op, ’s nachts koelt het soms ook weer flink af.
Bomen gebruiken vooral de lengte van de dag als seintje om zich op de winter voor te bereiden. In de stad wordt dat natuurlijke signaal verstoord door straatverlichting, uithangborden en woningverlichting. Sommige soorten houden daardoor langer blad, andere raken juist in de war en raken sneller uitgeput, wat uiteindelijk tot vroegere bladval kan leiden.
Wat kunnen we doen voor stadsbomen
Betere groeiplaatsen creëren
Gemeenten en ontwerpers kunnen veel betekenen door bij nieuwe aanplant ruimere groeiplaatsen te voorzien, met luchtige, waterdoorlatende bodem en voldoende wortelruimte. Ook het groener inrichten van straten, met minder verharding rond bomen, helpt het water beter vast te houden.
Als bewoner kun je bijdragen door boomspiegels te beplanten met bodembedekkers, de bodem niet te verdichten en bij langdurige droogte extra water te geven. Zo verklein je de stressfactoren die zorgen voor voortijdige bladval.
