De vroege zang van de merel
Wie in België vroeg wakker wordt, hoort het vaak als eerste: de merel die hoog in een boom of op een dakrand zijn uitgebreide lied zingt. Zeker in tuinen en stadsparken lijkt de merel dé dirigent van het ochtendlied. Maar waarom zingen merels zo vroeg in de ochtend, soms al ruim voor zonsopkomst? En waarom hoor je ze net zo goed in drukke steden als op het platteland?
Waarom merels vooral in de vroege ochtend zingen
De belangrijkste reden voor de vroege zang is het afbakenen van een territorium en het aantrekken van een partner. De vroege ochtend is daarvoor ideaal. De lucht is dan vaak rustiger, met minder wind en achtergrondgeluid. Het merelgezang draagt daardoor verder, waardoor andere merels het lied beter kunnen horen en inschatten of het gebied al bezet is.
Daarnaast zijn merels, zoals veel zangvogels, op dat moment nog niet volop bezig met foerageren. Het is nog te donker om efficiënt naar voedsel te zoeken, dus die tijd kan gebruikt worden voor zang. De vogel bespaart daarmee geen energie, maar zet beschikbare energie in om zijn kansen op voortplanting te vergroten.
Invloed van licht en daglengte
Het eerste licht van de dag werkt als trigger voor merels. Naarmate de dagen langer worden in het voorjaar, begint het koor steeds vroeger. Het oog van de merel is gevoelig genoeg om al bij zeer zwak licht verandering waar te nemen. Daardoor kan een merel eerder actief worden dan soorten die meer licht nodig hebben. Dit geeft hem een kleine voorsprong bij het claimen van een territorium.
Waarom merels ook in de stad zo vroeg zingen
In steden spelen andere factoren mee. Kunstlicht van straatlantaarns, etalages en woningen zorgt ervoor dat merels het verschil tussen nacht en vroege schemer minder duidelijk ervaren. Sommige stadsmerels beginnen daardoor eerder te zingen dan hun soortgenoten in donkere natuurgebieden. Het lijkt alsof hun biologische klok een stukje opschuift door het constante licht.
Daarnaast is het in de stad overdag veel rumoeriger. Verkeer, trams, bouwplaatsen en stemmen vullen de lucht. Door heel vroeg te zingen, profiteren merels van een kort tijdsvenster waarin het relatief stil is. Hun lied is dan beter hoorbaar voor soortgenoten, ondanks de latere drukte.
Aangepaste zang in een lawaaiige omgeving
Onderzoek in verschillende Europese steden toont dat sommige stadsvogels hun zang aanpassen aan geluidsoverlast. Ook merels kunnen in rumoerige omgevingen iets harder of hoger zingen, zodat hun lied minder verdrinkt in het lage gerommel van verkeer. De vroege zang is dus niet alleen een gewoonte, maar ook een slimme strategie om op te vallen tussen alle menselijke geluiden.
Wat kun je zelf doen om merels te helpen
Wie geniet van het vroege merelgezang, kan zijn tuin of balkon aantrekkelijker maken voor deze vogel. Dichte struiken bieden veilige plekken om te rusten en te broeden. Een mix van besdragende planten en een stukje ongeharkte bodem met bladeren zorgt voor voedsel in de vorm van bessen en bodemdiertjes. Een ondiepe waterschaal of kleine vijver maakt het plaatje compleet.
Door bewust om te gaan met buitenverlichting, bijvoorbeeld lampen alleen te laten branden wanneer dat nodig is, zorg je bovendien voor een iets natuurlijker dag-nachtritme. Zo krijgen merels in de stad en in de tuin net wat meer rust, terwijl jij blijft genieten van hun bijzondere ochtendconcert.
