Terwijl de meeste mensen nog wachten op de eerste groene knoppen in de lente, is de natuur al bezig met haar jaarlijkse voortplanting. Sommige inheemse bomen en struiken trotseren de kou van de late winter en laten hun bloemen al zien in februari of begin maart. Dit vroege begin is essentieel voor hun overlevingsstrategie en biedt een welkome verandering in het grijze winterlandschap.
De vroege start van het bloeiseizoen
De periode februari tot maart wordt vaak nog gezien als diepe winter, maar voor een paar pioniers onder de houtige gewassen is dit het ideale moment om te bloeien. Ze hebben een slimme reden om de rest van de flora voor te zijn: concurrentie vermijden en profiteren van de bladloze takken van andere bomen. Dit maximaliseert de kans dat hun stuifmeel door de wind wordt verspreid.
De hazelaar: de onbetwiste voorloper
De hazelaar, Corylus avellana, is misschien wel de meest bekende vroege bloeier. Al vanaf januari, maar zeker in februari, zien we de kenmerkende gele katjes. Dit zijn de mannelijke bloeiwijzen, die duizenden stuifmeelkorrels produceren. De vrouwelijke bloemen zijn veel minder opvallend: kleine, roodachtige knopjes die moeilijk te spotten zijn zonder nauwkeurig te kijken. De hazelaar maakt gebruik van het feit dat er nog geen bladeren zijn die het stuifmeel tegenhouden, waardoor de kans op bestuiving significant toeneemt.
De els: een waterminnende bloeier
Een andere belangrijke vroege bloeier is de els, zowel de zwarte els (Alnus glutinosa) als de witte els (Alnus incana). De els is vaak te vinden langs oevers en in vochtige bossen. Net als de hazelaar produceert de els katjes. De mannelijke katjes zijn langer en geelachtig bruin en hangen aan de takken, klaar om hun stuifmeel los te laten. De vrouwelijke bloemen ontwikkelen zich later tot de kleine, harde ‘elzenproppen’ die we vaak in de herfst en winter zien.
Andere vroege verschijningen, hoewel vaak meer struik dan boom, zijn de grauwe wilg en soms de ratelpopulier, afhankelijk van hoe mild de winter is geweest.
Waarom bloeien deze soorten zo vroeg?
De meeste bomen wachten tot het warm is en insecten actief zijn. Hazelaars en elzen hebben echter een andere tactiek: windbestuiving. Ze hebben geen insecten nodig, wat een groot voordeel is in de koude late winter wanneer er weinig tot geen bijen of vlinders vliegen. Door vroeg te bloeien, zorgen ze ervoor dat hun stuifmeel niet vermengd raakt met dat van honderden andere soorten die pas in april en mei bloeien. Dit verhoogt de efficiëntie van de bestuiving aanzienlijk.
Het belang van windbestuiving
Windbestuivers, of anemofiele planten, investeren hun energie niet in het produceren van nectar of felgekleurde bloembladen om insecten te lokken. In plaats daarvan stoppen ze al hun middelen in het maken van enorme hoeveelheden licht stuifmeel. Zonder bladeren aan de bomen kan de wind het stuifmeel onbelemmerd over grote afstanden verspreiden. Dit is een risicovolle, maar snelle methode, perfect getimed om het moment te pakken voordat de rest van het bos in blad staat.
De volgende keer dat u in februari of begin maart een boswandeling maakt, let dan op de goudgele gloed van de hazelaars en de hangende katjes van de elzen. Zij zijn de stille aankondigers van de naderende lente, lang voordat de eerste narcissen hun hoofd laten zien.
