Zijn mossen echt de parasieten van het bos?
Wanneer we een oude, knoestige boom zien die van onder tot boven bedekt is met een zacht, groen tapijt van mos, maken veel natuurliefhebbers zich zorgen. Is dit mos een teken van ziekte? Zuigt het de boom leeg? Het is een misvatting die diep geworteld zit: dat mos, of soms ook korstmos, schadelijk zou zijn voor de gastheerboom. In de meeste gevallen is het antwoord echter geruststellend: mossen zijn in feite opportunistische, niet-parasitaire planten.
De symbiotische relatie tussen mos en bomen
Mossen zijn epifyten. Dit betekent dat ze op een andere plant (de boom) leven zonder deze te parasiteren. Ze halen hun voedingsstoffen en water niet uit de boom zelf, maar uitsluitend uit de lucht, regenwater en stof dat zich op de schors verzamelt. De schors van de boom dient puur als een stabiele ondergrond om zich aan vast te hechten.
Waarom mos zich vestigt op boomschors
Mos gedijt het beste op plekken waar de luchtvochtigheid hoog is en waar weinig zonlicht direct op de stam valt. Dit verklaart waarom je vaker mos vindt op de noordkant van bomen, of op bomen in dichte bossen en parken. Een oude boom met een ruwe, gegroefde schors biedt bovendien veel meer houvast en beschutting voor mossporen dan een jonge, gladde boom. Mossen zijn dus eerder een indicator van een vochtig, gezond microklimaat dan een oorzaak van problemen.
Wanneer moet je je zorgen maken over mosgroei?
Hoewel mos zelf de boom geen voedingsstoffen onttrekt, kan overmatige mosgroei soms indirect wijzen op onderliggende problemen. Als een boom snel en volledig overgroeid raakt met dikke lagen mos en korstmos, is de kans groot dat de boom al langer in een slechte conditie verkeert. Gezonde, snelgroeiende bomen werpen regelmatig schors af, waardoor mos minder kans krijgt om zich permanent te vestigen. Een boom die langzaam groeit of al verzwakt is door bijvoorbeeld droogte, ziekte of bodemproblemen, behoudt zijn schors langer, wat de mosgroei bevordert.
Zuurstoftekort en waterretentie
In extreem natte, verwaarloosde situaties, vooral bij fruitbomen waar dikke, verzadigde moslagen ontstaan, kan het mos water vasthouden tegen de bast. Hoewel dit zeldzaam is, zou dit theoretisch kunnen leiden tot een beperking van de gasuitwisseling (ademhaling) van de schors of het creëren van een ideale omgeving voor schimmels. Dit geldt echter voornamelijk voor commerciële fruitteelt waar bomen onder druk staan; in natuurlijke ecosystemen is dit nauwelijks een probleem. Het groene kleed van mos is vaak simpelweg een prachtig, natuurlijk onderdeel van het bos.
Mos als indicator van de luchtkwaliteit
Een fascinerend aspect van mossen en korstmossen is hun gevoeligheid voor luchtvervuiling, met name zwaveldioxide. Omdat ze al hun voedingsstoffen en vocht direct uit de atmosfeer halen, accumuleren ze vervuilende stoffen. De aanwezigheid van bepaalde, gevoelige soorten mossen op bomen is juist een uitstekend teken dat de lucht in dat specifieke gebied verrassend schoon en gezond is. Je kunt mos dus zien als een natuurlijke barometer voor de lokale omgevingskwaliteit.
